Page 154 - AYASOFYA

MUHTEŞEM A Y ASOFY A ’NIN DOĞAL T AŞL ARI MUHTEŞEM A Y ASOFY A ’NIN MİMARİ Ö ZELLİKLERİ

Dış beden duvarında kullanılan doğal taşlar ve tuğlalardan detay.

Yapıda; duvar, taşıyıcı, kaplama-döşeme, dekoratif doğal taşların, imparatorluğun farklı yerlerinden
bezeme elemanı ve mimari plastik-dekoratif obje getirilmesi ve çeşitliliği, dönemin tarihçilerinin
olarak kullanılan bu doğal taşların başlıca; litolojik, anlatımında da önemli yer tutar. Dönemin tarihçi
literatürdeki İtalyanca ve Latince adları ile yapıda yazarı Prokopios “Yapılar” adlı kitabında Ayasofya’daki
18
kullanıldıkları yerler ile makroskobik (renk-doku) taşların farklı renklerinin insanı hayrete düşürdüğünü
görünümleri Tablo 1’de verilmiştir. Yapının ana nefini, belirtir. Ancak, yapının mimarisi üzerine yoğunlaşarak Beden duvarında kullanılan bağlayıcı derz harç malzemesinin görünümü.
yan neflerini, eksedraları, üst galerilerini ve iç narteksini, süslemesi konusunda daha az bilgi verir. Buna karşın,
“Kim söyleyecek Homeros’un çınlayan sözcükleriyle avaz avaz, yüce tapınağın onca sağlam duvarları ve onca geniş zemini üstünde
çeşitli tür, renk ve desendeki doğal taşlardan oluşan yapının anlatımı ve betimi ile ilgili en önemli yazılı
toplanan o mermer çayırların şarkısını? Çünkü taşçı ustasının demiri dişiyle kesmiş, Carystos’un soluk yeşil levhalarını ve lekeli bir taş
sütunlar, duvar-zemin kaplamaları ile duvar panoları eser; MS 520 ile 575 yılları arasında yaşamış bir saray
koparmış Phrygia’nın yükseltilerinden: kimi zaman bulutsu bir beyazla karışık pembe renkte; kimi zaman kızıl ve ince kıvılcımlarla
ve yer mozaikleri (Omphalion ve İmparatoriçe Locası) görevlisi olan Mabeyinci Pavlos (Paulos Silentiarios)’a
balkıyan parlak beyaz yumaklar var içinde. Her yerde bol bol parıldıyor, üstüne incecik yıldızlar saçılmış kızıl somaki; taşkını hayırlı
süslemektedir. Özellikle duvar kaplamalarındaki doğal aittir. Mabeyinci Pavlos’un MS 562 yılında yazdığı
Nil boyu inen nehir yelkenlilerine yüklenip taşınmış. Lakonia’dan gelme kayaların yeşil ışıltısını göreceksiniz sonra; ve Iasos tepesinde
taşlar, Bizans dönemi polikromatik (çok renkli) taş “Ayasofya’nın Betimi” adlı kitabında bezemenin
19
derin yarmalardan çıkarılan soluk beyaz üstüne kan kırmızısı eğik damarlarıyla gözalan mermerleri; ve Lydia’nın ta dibinden gelmiş,
süsleme “skoutlosis/book-matched” tekniği olarak betimlemesini yaparken, yapıda kullanılan doğal
üstünde kırmızıyla karışık soluk sarı çiçekler dalgalananları; sonra da Afrika güneşinin, altın ışığıyla yakarak taşlara verdiği tüm o
bilinen simetrik pano düzeni şeklinde yan yana taşların geldikleri yerler ve diğer bazı özellikleri
parıltıyı: Moritanya dağlarının dorukları, boğazları arasına yayılan o altını, o safranı. Ve Galya’nın buzul kaplı tepelerinden gelenleri;
kullanılmıştır. Ayrıca, duvar kaplamalarında simetrik aşağıdaki şekilde tasvir edilmektedir.
kapkara parlayan mermerin derisi üstüne bir süt beyazlığı yayıyorlar baştanbaşa, rastgele dökerek onu bir buraya bir oraya. Ve
şekilde Marmara Adası mermeri panoların yan yana
Onyks dağının saydam ocaklarından çıkan değerli sarıyı; ve Atraks toprağının, yalnızca yüce bir koyakta değil tüm ovalarında birden
kullanılmasıyla oluşturulan ve “Kuvazi-Anthropomorfik 18 Procopius of Caesera, “Buildings,” çev.: Erendiz Özbayoğlu, İstanbul’da Iustinianus Döneminde Yapılar,
Birinci Kitap, (İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 1994), s. 22. doğurduğu, kimi zaman zümrüte benzer saflıkta, kimi zaman yeşili yoğun bir maviye dönen taşları. Kara ışıkların yakınındaki karlara
(insan yüzü silüetine benzeyen)” desen adı verilen
19 Paul le Silentiaire, “Description de Sainte-Sophie de Constantinople,” çev.: Samih Rifat, Ayasofya’nın benziyorlardı; taşa can veriyordu karmaşık gözalıcıkları. Tüm yeri kaplayan Prokonnessos dağı, seve seve sunuyor sırtını, yaşamı
figürler de oluşturulmuştur. Ayasofya’da kullanılan Betimi, (İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayını, 2010), s. 51-53.
17
doğuran eceye ve Boğaziçi’nin ışığı, hafif bir ürpermeyle parıldıyor, göz alıcı beyazlığı yavaş yavaş kararmaya başlayan döşeme
taşlarının üstünde. Kızıl somaki sütunların üstünde bir başka sütun dizisi var burada: Thessalia taşının parlak, yeşil damarlı çiçekleri”.
17 Finbarr Barry Flood, “God’s Wonder: Marble as Medium and the Natural Image in Mosques and
Modernism,” West 86th, 23/2 (2016), s. 176-177, erişim 28 Kasım 2019, DOI: 10.1086/691611.

156 157