Page 441 - AYASOFYA

II. MEŞRU TİY ET DÖNEMİNDE A Y ASOFY A MUHTEŞEM A Y ASOFY A ’NIN MİMARİ Ö ZELLİKLERİ

Sonuç

II. Meşrutiyet döneminde Ayasofya ile ilgili 1910 yılında başlatılan çalışma
alanlarında tanınmış mimar ve mühendislerden alınan raporlarla ciddi bir
sürece girmiş, özellikle Luigi Marangoni’nin görüşleri doğrultusunda bir
bilim heyeti oluşturularak yapının onarılması fikri kabul görmüştür. Sürecin
uzaması, idareci değişiklikleri ve artarda çıkan Trablusgarp, Balkan ve I. Dünya
Savaşı bu teşebbüsün yarıda kalmasına sebep olur.
15

Marangoni’nin alanındaki uzmanlığı ve İtalya’da birçok yapıdan edindiği bilgi
birikimi ön plana çıkmasını sağlar. Ayasofya’nın onarımı için bir bilim heyeti
oluşturulmasını teklif etmesi dikkat çekicidir. Osmanlı’nın son dönemlerinde
yapılan büyük çaplı onarımlarda yapı özelinde raporlar alınması yaygın bir
uygulamadır. Ancak Onarımın baştan sona alanlarında uzman kişilerden
oluşan bir bilim heyeti ile yürütülmesi ilk kez görülmektedir. Ayrıca abidenin
bütün projelerinin çıkarılarak kayıt altına alınması yolundaki görüşleri de
çağdaş restorasyon ilkeleri ile paralellik arz etmektedir.

Marangoni’nin teklifinin hayata geçirilmemesinin arka planında özellikle
İtalya’ya karşı başlatılan boykotun de etkisi olduğu söylene bilir. Trablusgarp
Savaşı (1911-1912) başlayınca Osmanlı kamuoyunda İtalyan mallarının
kullanılmaması yönünde haberler gazetelerde işlenmeye başlanır. Boykot
yalnızca İtalyan malları ile sınırlı kalmayıp, İtalyan asıllı insanlarla her türlü
ilişkinin kesilmesi boyutuna ulaşır. Bir İtalyan olan Luigi Marangoni ile de bu
16
boykot ortamında çalışılmak istenmemiş olabilir.

Luigi Marangoni ile Ayasofya’nın yolu Cumhuriyet döneminde bir kez daha
kesişir. Amarika Bizans Enstitüsü’nden Arkeolog Thomas Whittemore’un 1931
yılında başlattığı çalışmalar sürecinde narteksin tonozları ve duvarlarındaki
mozaiklerin temizlenip onarılması için davet edilen Marangoni, 1932 Nisan
ayında bir hafta kadar İstanbul’da kalır. Kendisi ile Gregorini ve Benvenut
isminde iki mozaik ustası da gelmiştir. Ancak bilinmeyen nedenlerden dolayı
17
Whittemore ile arası açıldığından ülkesine dönmek zorunda kalmıştır. 18

15 Erdem Yücel, “Ayasofya Onarımları ve Vakıf Arşivinde Bulunan Bazı Belgeler”, Vakıflar Dergisi, S.X, Ankara 2006, s.228.
16 Nurdan İpek Şeber, “Arşiv Belgelerine Göre Trablusgarp Savaşı’nın Osmanlı Topraklarındaki Tebaaya Yansımaları”, Osmanlı Araştırmaları,
S.38, s.244.
17 Thomas Whittemore, “Ayasofya Narteks Mozaikleri 1932’de Yapılan İş”, Türk Tarih Arkeologya ve Etnografya Dergisi, S.III. İstanbul 1936, s.199.
18 Milliyet Gazetesi 4 Ağustos 1932.

442 443