Page 36 - AYASOFYA
P. 36
T ARİHÇE MUHTEŞEM A Y ASOFY A ’NIN MİMARİ Ö ZELLİKLERİ
15. Yüzyıl 16. Yüzyıl
Fetihten bir gün sonra 30.05.1453 Ancak ahşaptan inşa edildiği takdirde 2 gün içerisinde Kanuni Sultan Süleyman’ın (hd 1520-1566) 1526’daki sınırlı kalmamıştır. Yapının doğu, batı ve güney
bitirilmiş olması muhtemel ilk minare, Ayasofya’nın Budin fethinden sonra, buradaki baş kiliseden yönlerindeki ana payelerinin galeri katlarındaki
Çarşamba günü Ayasofya’yı ziyaret kuzeybatı yarım kubbesinin batı tarafındaki ağırlık getirtilen tunçtan imal edilmiş iki şamdan, sultanın tonozlu boşluklarının doldurulması da bu döneme
eden Fatih Sultan Mehmet (hd 1451- kulesi üzerine yapılmış ve II. Selim (hd 1566-1574) zaferinin nişânesi olarak mihrabın iki tarafına tarihlendirilebilir. Mimar Sinan’ın ana payelerin
döneminde, Mimar Sinan’ın tasarladığı kuzey ve yerleştirilmiştir. zemin kattaki masif kütlesinin galeri katındaki
1481) Cuma namazına kadar mihrap ve batı yönündeki minarelerinin yapımı sırasında tonozlu boşluklarla zaafiyete uğramasını engellemek
minberin hazır edilmesini emretmiştir. yıktırılmıştır. Fatih’in daha sonra Ayasofya’nın güney Fetihten sonra yaklaşık 120 yıl geçmiş, adına yaptığı düşünülen bu müdahaleyi, kuzey
köşesinde yaptırdığı tuğla minare Ayasofya’nın en yönündeki payede yapmayarak yapının strüktür dilini
Bu dönüşüm sırasında yaptırılmış olması muhtemel, eski minaresidir. Ayasofya’nın güneydoğu (mihrap) tümden yok etmek istemediği düşünülebilir. Ayrıca,
ilk minarenin izine Melchior Lorich’in 1559 tarihli cephesini gecekondular doldurmuş kuzeydoğu ve güneybatı tympanum duvarlarındaki
bilinen en eski İstanbul panoramasında rastlanabilir. pencere açıklıklarının kesme taşlarla daraltılarak
ve fethe kadar bir arzu nesnesi olan güçlendirilmesi ve yapının statik gerilimini azaltmak
Ayasofya, artık cazibesini yitirerek adına galeri boşluğu ile dış cepheler arasında gergi
kendi haline bırakılmıştır. demirlerinin kullanımı da bu onarım kapsamına dahil
edilebilir.
İç mekandaki mozaik figürleri nasıl bağışçı Bizans
Gecekonduların helalarından akan suyun mihraba imparatorlarının nişaneleriyse, camileştirilen
sızması nedeniyle cemaatten gelen şikayetler Ayasofya’ya peyderpey ilave edilen minareler de
üzerine II. Selim duruma müdahale edip yapıyı banileri olan Osmanlı sultanlarının yapıya bağışlarının
çevreleyen gecekonduları yıktırmıştır. Ayasofya en görünür emareleridir. Fatih’in ahşap minareden
Osmanlı döneminde en ciddi yapısal onarımı II. sonra yaptırdığı güneydoğu köşesindeki mevcut
Selim döneminde görmüştür. O sıralarda Selimiye minarenin tuğladan yapılması, fetihten sonra kiliseden
Külliyesi’ni inşa eden Mimar Sinan’ı görevlendirerek camiye çevrilen diğer yapılara eklenen minarelerin
Ayasofya’yı payandalarla tahkim ettirmiştir. Kuzeybatı
Batı yarım kubbenin güneybatısındaki ağırlık kulesi üzerine fetihten tuğladan yapılmasıyla açıklanabilir. Ayasofya’nın
sonra ahşap minare yapılmıştır cephesinde yer alan ikiz minarelerin yapımı da bu tuğla minaresini II. Bayezid’in kuzeydoğu köşesindeki
ihya programı çerçevesinde olmuştur. minaresi izlemiş ve kuzeybatı cephesindeki ikiz
minarelerle Ayasofya’nın minare donanımı nihayet
Temel formunu İustinianus döneminde almış bulmuştur. Klasik Osmanlı mimarisinde Edirne’deki
Fetih’le birlikte yapının güneybatı kısmında kalan olan Ayasofya’ya Bizans döneminde ilave edilen Selimiye’den başka bir caminin dört köşesinin
papaz odaları, Ayasofya’nın ilk medresesi olarak kuzeydoğu, güneybatı ve güneydoğu cephelerindeki minareyle donatılması sadece Ayasofya’da görülebilen
kullanılmış ve 1466 tarihinde ise caminin kuzey payandalar Mimar Sinan tarafından genişletilmiş bir özelliktir ve bunda II. Selim’in bir rolü olmalıdır.
tarafına arada bir yol geçecek mesafede bir medrese ve bu cephelere yeni payandalar ilave edilmiştir. II. Selim tıpkı Selimiye’de olduğu gibi Ayasofya
Melchior Lorich’in 1559 tarihli Haliç panoramasındaki detayda, bugün inşa edilmiştir. II. Bayezid (hd 1481- 1512) bu medrese Mimar Sinan’ın Ayasofya’yı tahkim etme çabaları avlusuna da iki medrese yaptırmak istemiş ancak
artık var olmayan Ayasofya’nın ilk minaresi ile Fatih’e atfedilen tuğla üzerine bir kat ilave ettirmiş ve Ayasofya’nın doğu sadece yapının beden duvarlarını tahkim etmekle ömrü buna yetmemiştir. Yapımını başlattığı
minare görülebilmektedir köşesindeki minareyi inşa ettirmiştir.
38 39
