Page 40 - AYASOFYA

T ARİHÇE MUHTEŞEM A Y ASOFY A ’NIN MİMARİ Ö ZELLİKLERİ

17. Yüzyıl 17. yüzyılda Ayasofya’nın iç mekanını süsleyen Formları itibariyle Ayasofya’nın iç mekanıyla gayet
(Allah, Muhammed, Ebubekir, Ömer, Osman ve Ali uyumlu oldukları görsel verilerden anlaşılabilen
isimlerinin yazılı olduğu) dörtgen biçimindeki hat bu levhalar yerlerini, Fossati onarımları sonrasında
levhaları yazılmıştır. Teknecizâde İbrahim Efendi Kazasker Mustafa İzzet Efendi tarafından hazırlanmış
1607-09 yılları arasında yapılan tarafından yazılmış ve Fossati onarımlarına (1847- Ayasofya’nın yuvarlak biçimli mevcut hat levhalarına
1851) kadar iç mekânda asılı duran bu levhalar halen bırakmıştır.
kubbe tezyinatı sırasında ana kubbe depoda muhafaza edilmektedir.

merkezindeki Pantokrator İsa mozaiği

kaldırılıp sıvanarak yerine Kuran-ı

Kerim’den bir ayet yazılmıştır.

Yarım kubbeler ile tromplardaki zemin renginin beyazdan sarıya
Evliya Çelebi (d.1611-ö.1682) ana kubbenin ortasında
dönüştürülerek Neo-Bizanten kalemişleriyle bezenmesi Ayasofya’nın
Nur suresinin 35. ayetinin (Allah yerlerin ve göklerin
iç mekanında radikal bir dönüşüme sebep olmuştur
nurudur…) yazıldığı bilgisini vermektedir. Gerek
bu dönemde Ayasofya’yı ziyaret eden seyyahların
Ayasofya Külliyesi’nin güneydoğu köşesinde yer
Pantokrator İsa mozaiğini yerinde göremediklerine
alan sebil, Sultan İbrahim dönemine (hd 1640-
ilişkin gözlemleri, gerekse Sultan I.Ahmet’in (hd 1603-
1648) tarihlendirilmektedir. Hassa Mimarı Kasım
1617) muhafazakâr anlayışı, mozaiğin bu dönemde
Ağa’ya yaptırıldığı düşünülen bu yapı uzunca bir
kaldırılarak üzerine yazı yazılmış olabileceğini akla
süre boş durmuş, 1960’lı yıllarda Belediye Zabıtası
getirmektedir.
Turizm Merkezi olarak, 1970’li yıllarda da turistler için
“Enformasyon Bürosu” olarak kullanılmıştır. Daha
Tarihi görsel verilerden anlaşıldığı üzere 1710’a
sonra Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından özel bir
kadar Ayasofya içinde neredeyse şimdikinden
işletmeye kiraya verilen sebil günümüzde büfe olarak
daha fazla mozaiğin sıvanmaksızın açıkta kaldığı
kullanılmaktadır.
görülebilmektedir. Zirâ, apsis üzerindeki Theotokos
mozaiği olarak bilinen Meryem Ana ve çocuk İsa
mozaiğiyle, bema kemeri yüzeyindeki baş melek
mozaikleri, pandantiflerdeki serafim meleklerinin
yüzleri ve bugün bile yüzeyleri sıvalı olan doğu
kemeri yüzeyindeki baş melekler ile aziz figürleri
bu dönemde açıktadır. Hz. Peygamber’in Mekke’yi
fethinden sonra Kâbe’nin içine girdiğinde bütün
putları kırarken, Meryem ana ve çocuk İsa ikonasının
kırılmasını engellediği, Kabe’yi restore ettirmiş olan
Sultan I. Ahmet tarafından da biliniyor olmalıdır
ki mihrap tarafında olmasına rağmen Theotokos
Fossati Fossati
mozaiğine dokunulmamıştır. Öncesi Sonrası

Serafim figürü

42 43