Page 425 - AYASOFYA

II. MEŞRU TİY ET DÖNEMİNDE A Y ASOFY A MUHTEŞEM A Y ASOFY A ’NIN MİMARİ Ö ZELLİKLERİ

23 Temmuz 1908’de ilan edilen II. Meşrutiyet, hukuki Ayasofya İçı ̇n Hazırlanan Raporlar
olarak Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılışı ile sona
erse de fiili olarak 1914 yılında I. Dünya Savaşı’nın
başlaması ile kesintiye uğrar. Osmanlı tarihinin siyasi
anlamda en karmaşık dönemlerinden biri olan II.
Meşrutiyet, yeni fikir hareketlerinin ortaya çıktığı
bir zemin oluşturur. Kısa süreli hükumetlerin iç ve
dış meselelerle mücadeleleri arasında kısıtlı bütçe
imkanlarıyla yaptıkları inşa ve tamiratların boyutu
konusunda yeterli çalışmalar yapıla bilmiş değildir. 1

1 Bu konuda şu çalışmaya bakıla bilir: Nesrin Kamberoğlu, “II. Meşrutiyet Dönemi İstanbul’da İmar
Faaliyetleri (1908-1914)”, History Studies, Volume 11, Issue 1, 2019, s.155-177.

Sultan Abdülmecid döneminde

Fossati kardeşler eliyle detaylı bir

onarımdan geçen Ayasofya, 1894 Fossati albümünden Ayasofya Cami iç mekânı
2
depreminde hasar alan yüzlerce yapı
içerisinde yer alır. ilgili büyük çaplı bir onarıma girişilemez. Bunda
deprem sonrası çok sayıda binaya büyük miktarda
harcamalar yapılmış olmasının etkisi olduğu söylene
2 Fossati kardeşlerin Ayasofyada yaptıkları tamirat statik müdahaleler yanında yeni eklentiler de bilir. 1894 depreminin Ayasofya’da bıraktığı tahribatın Ayasofya’da üst galeride Deisis kompozisyonu
içermektedir. Sedat Akdoğmuş, “Fossati Kardeşlerin Ayasofya Onarımları: Onarım mı, Tasarım mı?”,
Uluslararası Ayasofya Sempozyumu (24-25 Eylül 2020), İstanbul 2020, s.157. giderilmesi ve eserin detaylı bir araştırma sonucu
restorasyonu düşüncesi II. Meşrutiyet döneminde
5
yeniden gündeme gelir. Bu konuda harekete II. Meşrutiyet döneminde Ayasofya’nın geniş ancak diğer isimler karanlıkta kalmıştır. Osmanlı
geçilmesini sağlayan en önemli etkenlerden biri de çaplı bir tamirata tabi tutulması ve 1894 depremi Arşivi katalogları içerisinde Marangoni’nin raporunun
Yapıya ilişkin Mimar D’Aronco hazırladığı raporda; Ayasofya ile ilgili yurt dışında çıkan haberler olur. hasarlarının giderilmesi amacıyla 1910 yılı içerisinde tercümesi ile Jackson’ın raporunun özetine ulaşma
Ayasofya’nın gerektiği kadar sağlam bir yapı olmadığı, Abidenin ihmal edildiği ve esaslı bir onarıma tabi Evkaf Nezareti tarafından başlatılan çalışmada imkânı elde ettik. Evkaf Nezareti özellikle Marangoni’nin
ana kubbe formunun zaman içinde fazlasıyla tutulmadığı için yakın bir gelecekte yıkılabileceği alanında tanınmış mimar ve mühendislerce yapının raporu ve teklifleri üzerinde yoğunlaşmış ve bu çalışmayı
değiştirildiği, cephe duvarlarındaki oturmalardan ve gazetelerde yazılır. 4 Sultan Mehmed Reşad’ın durumunu belgeleyen raporlar hazırlatılmıştır. hayata geçirmeyi düşünmüştür. Bu nedenle Marangoni
ön taraftaki desteklerin baskısından dolayı caminin saltanatının ilk yıllarında yaşanılan bu hadiseler Evkaf Başta İtalyan Luigi Marangoni olmak üzere İngiliz raporunun ilk kez bilim camiasıyla paylaşılması Ayasofya
girişindeki yârim kubbenin çatladığını ifade eder. Nezareti’nin Ayasofya’yı gündemine almasına sebep Jackson, Fransız Prost, İsviçreli Proupper, Alman literatürü açısından son derece önemlidir.
3
D’Aronco’nun hazırlamış olduğu rapor ciddi uyarılar olur. Gurlitt ve Hoffman’dan Ayasofya üzerine çalışma
içerse de II. Abdülhamid döneminde Ayasofya ile yapmaları istenir. Erdem Yücel, Marangoni ve 5 Erdem Yücel’in konuya ilişkin çalışmasında Marangoni’nin Ayasofya raporu yer almamaktadır. Yalnızca bir
Prost’un raporlarına ilişkin Vakıflar Arşivi’nden bilim heyeti oluşturmak için verdiği bilgiler vardır. Bu çalışmada Henri Prost’un raporu olma ihtimali olan
bir metne de yer verilmiştir. Erdem Yücel, “Ayasofya Onarımları ve Vakıf Arşivinde Bulunan Bazı Belgeler”,
elde ettiği bilgilerle birtakım bilgiler yayınlamış Vakıflar Dergisi, S.X, Ankara 2006, s.222-223.
3 Hasan Fırat Diker, Belgeler Işığında Ayasofya’nın Geçirdiği Onarımlar, Mimar Sinan Güzel Sanatlar 4 Erdem Yücel, “Ayasofya Onarımları ve Vakıf Arşivinde Bulunan Bazı Belgeler”, Vakıflar Dergisi, S.X,
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul 2010. S.97. Ankara 2006, s.222.

426 427