Page 147 - AYASOFYA

MUHTEŞEM A Y ASOFY A ’NIN DOĞAL T AŞL ARI MUHTEŞEM A Y ASOFY A ’NIN MİMARİ Ö ZELLİKLERİ

Yapının Mı ̇marisi

İmparator I. Iustinianos, Üçüncü Ayasofya’nın
mimarları olarak; fizikçi Milet’li İsidoros ile matematikçi
Aydın’lı (Tralles’li) Anthemios’u görevlendirmiştir.
Ayasofya, mimarı bakımdan bazilika planı ile merkezi
planı birleştiren, kubbeli bazilika tipinde bir yapı olup,
kubbe geçişi ve taşıyıcı sistem özellikleriyle mimarlık
tarihinde önemli bir dönüm noktası olarak kabul
edilmektedir. Ayasofya’nın mimari planı; orta nef (naos)
denilen büyük bir orta mekân, kuzey ve güneyde yer Yapıya batı kısmındaki, Bizans
alan iki yan nef, doğu ucunda yer alan apsis (mihrabın
bulunduğu alan) bölgesi ve batı kısmında ise kapıların döneminde “atrium” denilen avlunun
yer aldığı iç ve dış nartekslerden (holler) meydana yönündeki kapılardan girilir.
gelmektedir. Yaklaşık 7.500 m ’lik bir yüzölçümüne
2
sahip, kubbe çapı ortalama 31,5 metre ve yerden
yüksekliği ise yaklaşık 56 metre olan günümüzdeki Ana kapıdan girilen ilk galeri “dış narteks” olarak
Ayasofya, iki katlı bir yapıdır , , , (Şekil 3). adlandırılır, “çapraz tonoz” örtülü dokuz birimli
9 10 11 12
bir galeri olup, tamamen tuğladan inşa edilmiştir.
Buradan da, “iç narteks” denilen ikinci galeriye beş adet
kapı açılır. İç nartekste, tavan mozaiklerle, dış narteks
13
9 Dirimtekin, Ayasofya Kılavuzu, s. 3. tarafındaki duvarlar; “stucco” adı verilen doğal taş
10 Dursun, Ayasofya Müzesi Kültür Envanteri, s. 42, 97. taklidi malzemeyle, ana ve yan neflere bakan duvarlar
11 W. R. Lethaby and Harold Swainson, The Church of Sancta Sophia Constantinople, (London and New ise “skoutlosis/book-matched” olarak da bilinen teknik
York: Macmillan & Co., 1894), s. 37.
kullanılarak yapılan doğal taş panolarla kaplıdır , .
14 15
12 Rowland J. Mainstone, Hagia Sophia: Architecture, Structure and Liturgy of Justinian’s Great Church,
(London: Thames and Hudson, 1988), s. 21. İç narteksten ana nefe (ana mekâna) dokuz tane
kapı açılır. Ana salona açılan ortadaki büyük kapıya
“İmparator Kapısı” adı verilir. Ayasofya’nın ana mekânı,
paye (kubbeyi taşıyan ayaklar) ve sütunlarla üç nefe
ayrılmış durumdadır. Bunlar; Orta nef (naos), güney
nef (ana nefin sağında) ve kuzey nef (ana nefin
solunda)’ten ve iç narteksin kuzeybatı ucunda bulunan
“rampa” ile ulaşılan üst galerilerden oluşmaktadır.

13 Lethaby and Swainson, The Church of Sancta Sophia Constantinople, s. 260.
14 Bente Kiilerich, “The Aesthetic Viewing of Marble in Byzantium: From Global Impression to Focal
Attention,” Arte medievale, 2 (2014), s. 19.
15 Nadine Schibille, Hagia Sophia and the Byzantine Aesthetic Experience, (Farnham and Burlington:
Ashgate, 2014), s. 101. Duvarlarında doğal taş yerine tuğla kullanılan dış narteksin genel görünümü.

148 149