Page 87 - AYASOFYA

A Y ASOFY A ’NIN MİMARİ BEZEMELERİ MUHTEŞEM A Y ASOFY A ’NIN MİMARİ Ö ZELLİKLERİ

Antik dönemde Akdeniz çanağının hatılda ve üstleri metal kaplanarak izole edildikleri “Güzel Kapı”nın panellerinin ortasındaki bezemesiz
şekilde kapılarda görebiliyoruz. Burada kullanılan orta alanlarda İmparator Theophilos ve Mikhail’in
ticari değeri en yüksek ağaçlarından ahşap da dayanıklılığıyla bilinen, binalar ve gemiler monogramları görülüyor. Bu isimlerin varlığı da C14

biri olan sedir, mitolojide “Nuh’un gibi tüm büyük projelerde kullanılan Sedir olmuş. testlerine uygun olarak yapıtın bu açıklığa uygun
şekilde geliştirilerek uygulanma tarihini 9. yüzyıla
Diğer yandan Hz. Süleyman Tapınağı’nın inşası için
Gemisi”nin de ana malzemesi olarak çok yüksek miktarda kullanılan ağacın da yine sedir oturtabiliyor. İmparator III. Mikhail’in kanatlardan
olduğuna inanıldığından aynı ahşabın kullanıldığının birinin üst kısmında gösterişli bir yazıyla yer alan ismi
4
hatırlandığı için Ayasofya’nın kapıları altının çizilmesi efsaneleşmiş bu diğer yapı ve onu ise ne yazık ki tarihî fotoğraf ve çizimlerde yer almakla
da bu öyküyle sıklıkla bağdaştırılıyor. yaptıran güçlü kralla da bağlar oluşturmaya yarıyordu. birlikte günümüze ulaşamamış. Diğer kanadın da
aynı kısmı boş olduğuna göre belki de daha önce
Kapı büyütülürken artık bu gibi anlamların da pek
peşinden koşmamış olsalar gerek ki ek parçalar için çalınmış veya tahrip olmuş gösterişli harflerle yazılı
9. yüzyılda kayın kullanmışlar. bir isim daha vardı. Anlaşılan kapının üzerinde
5
Restorasyon çalışmaları sırasında metal kaplaması monogramı bulunan Mikhail’in babası Theophilos’un
bulunmayan arka taraflarında hâlâ açıkta görülebilen ismine muhtemelen orada da rastlayacaktık.
ahşap gövdeden alınan parçalara C14 testleri yapılmış,
ana gövdenin M.S. 1. yüzyıla, eklenen parçalarınsa 9.
yüzyıla ait olduğu belirlenmiş. Kullanılan ağaç Toros
Sediri olarak adlandırılan “Cedrus libani”.

Kapının yapıldığı 1. yüzyılda yaşayan Gaius Plinus
Secundus da bize sedir ağacının hem vasıflarını
hem de kutsallıkla bağdaştırılışını anlatıyor, tanrı
heykellerinin sedirden yapıldığını da ekliyor. Şu anda
3
en geniş Cedrus libani yayılımının da Latince isminin
düşündürdüğünün aksine artık Lübnan’da değil,
Türkçe isminin hatırlattığı şekilde, Türkiye’de Akdeniz
bölgesinde olduğunu belirtelim.

Çatısı tümüyle ahşap olan ve iki defa yanarak yok olan
Ayasofya’da bu kez ahşap unsurları en aza indirme
ve yangından etkilenme riskini en aza indirgeme
kaygısı duyulmuş olmalı. Ahşap kullanımını az sayıda

Güzel Kapı Güzel Kapı’dan detay

88 89