Page 92 - AYASOFYA

A Y ASOFY A ’NIN MİMARİ BEZEMELERİ MUHTEŞEM A Y ASOFY A ’NIN MİMARİ Ö ZELLİKLERİ

Oradaki başlıkların da köşelerinde 45 derecelik açıyla Bu ajurlu, matkap kullanılarak üretilmiş, “sepet
öne doğru taşacak şekilde oyulmuş volütler bulunur. başlık” diye de tanımlanan başlıklar bir nevi sentez
Bu kısmın üzerine yataylığı daha hâkim ama yine yapıtları. Yani bir gelişmenin artık son noktası ve
boyut itibariyle güçlü bir parça gelir. Altta da yine, daha ileri götürülebilecek durumu olmuyor. Sanatta
üstteki o parçada dantelsi his uyandıran teknik ön birçok gelişim çizgisi bazen bu gibi noktalarda
plandadır. Aksi durumda kaba bir etki bırakacak duruyor, çıkmaz sokaklara giriyor. Belki bir açıdan
başlıklar bu örneklerde de görsel olarak ağırlığından hemen Ayasofya’nın arkasındaki İstanbul Arkeoloji
uzaklaşır, her cephesinde düşey bir eksenin iki Müzeleri’ndeki İskender Lahti’ni bu olguya örnek
yanında incecik bitkisel bezeme örgüsüyle kimlik verebiliriz. O güne kadar yapılmış her şeyi içinde
kazanır. Yapraklar bu örnekte iyice soyutlanmıştır; topluyor ancak sonrası için verebilecek nesi var
helezoni dönüşler içinde canlılık sunarlar. Özellikle bilinmez. Bir adım daha ileri doğru geliştirilme
sütun başlıklarına uyarlanan bu yeni sanat anlayışıyla fırsatı vermeyen bir eser olduğunda da aslında zirve
Ayasofya klasik Roma içeriğinden (zaten artık noktasında sona varmış oluyor. Sütun başlıklarının
defalarca yinelediğimiz gibi) önemli oranda uzaklaşır, gelişimi de burada sona eriyor. Sonra çok basitleşerek
kendi çağının ve yapılış amacının esprisini ortaya devam ediyor. Aslında belki Ayasofya’nın kendisi de
koyar. böyle. Karşımıza çıktıktan sonra bin yıl boyunca açtığı
yolu kendi tıkıyor, Sinan’a kadar kimse onu daha ileri
götürmeyi deneyemiyor.

Ayrıca anlaşıldığı kadarıyla bir furya gibi gelip geçiyor.
Çok iyi mermerlere ihtiyaç duyuyorlar. Büyük ve
pahalı blokların taşınması ve işlenmesi gerekiyor.
Yerleştirilirken ve işlenmesi tamamlanırken hata ve
hasar riski çok yüksek olabiliyor, bu şekilde işleyecek
eleman yetiştirmek de anlaşıldığı kadarıyla pek
mümkün olmuyor. Kuzey galerisinde arka sıradaki
iki başlığı kıyasladığımız zaman hasarlanmış bir
Asıl yapılış amacı olan tanesinin yerine eskisine aşağı yukarı benzer bir

Ioustinianos ve eşi Theodora’nın tane bile yapıp yerleştiremediklerini gördüğümüzde
girdikleri çıkmaz sokağı daha da iyi anlıyoruz.
isimlerini yüceltme görevini ise bu

iki hükümdarın yine aynı incelikle Sütun başlıklarını gözden

işlenmiş monogramlarının geçirirken bunların yakın

yüzeylere en hâkim merkezlerde çevresine de göz atarsak ahşap

yer almasıyla kavrarız. ve metal sanatlarıyla da iç içe

olduğumuzu fark edeceğiz.

94 95