Page 433 - AYASOFYA

II. MEŞRU TİY ET DÖNEMİNDE A Y ASOFY A MUHTEŞEM A Y ASOFY A ’NIN MİMARİ Ö ZELLİKLERİ

Yer altındaki hasarın cinsi ve temellerin inşa tarzı
hakkında bilgi edinmek için namaz vakitlerinde
ibadet edenleri rahatsız etmeden dış duvar diplerinde
uygun noktalar seçtim. Bu çalışma kaldırımdan
yaklaşık iki metre derinlikte çok zor bir uygulama
oldu. Çünkü söz konusu derinlikte ortaya çıkan şist
(tortul kayaç) tabaka çalışmayı durdurmamıza sebep
oldu. Çevre duvarları temellerini açtığımda sıkıntı
olmadığını gördüm. Bizans yapılarında temellerin
sınır çıkıntıları ayırt edici bir özelliktir. Ayasofya
Camii’nde ise çıkıntılar büsbütün kaldırılmış gibi
görünüyor. Çeşitli derinliklerde duvarlar kaya üzerine
oturtulmuş olmalı. Ayasofya’nın üzerine oturtulduğu
kitlenin mahiyeti yapılacak incelemeler sonucu
farklılık gösterebilir. Zemin hakkında fikirlerine
başvurduğum uzmanlar da aynı düşüncededirler.
İstanbul’un abideleri hakkında bir eser hazırlamış
olan Celal Esad Bey’in beyanatına binaen bu karışık
meselenin halli için özel bir yöntem belirlenmelidir. 12

Celal Esad Bey’in beyanına göre abide İmparator I.
12 Celal Esad Arseven’in Bizans ve Osmanlı İstanbul’u üzerine hazırladığı eser 1909 yılında Paris’te
Constantinople: de Byzance à Stamboul adıyla basılmıştır. Bu eser 1913 yılında, içinden Justinianus (527-565) arzusu ile acilen inşa edilmesi
Türk Sanatı bölümü çıkartılmak suretiyle sadece Bizans dönemini anlatan kısmı Eski İstanbul nedeni ile çok zarar görmüştür. Yapımından yirmi yıl
Abidât ve Mebânisi, Şehrin Tesisinden Osmanlı Fethine Kadar adıyla Türkçe
olarak İstanbul’da basılmıştır. Burcu Üyken, Celal Esad Arseven’in Les Arts Décoratifs sonra bir deprem neticesinde kubbesinin büyük kısmı
Turcs Adlı Eseri ve Türk Süsleme Sanatına Katkıları, Marmara Üniversitesi Türkiyet
Araştırmaları Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2022, s.24. yıkılınca Genç İsidorus’a (Miletli İsidorus’un yeğeni)
Marangoni’nin eseri basımından hemen sonra alıp incelemesi Ayasofya üzerine çok iyi bir literatür yeniden inşa ettirmiştir. İsidor kubbeyi daha fazla
taraması yaptığını göstermektedir.
yükseltmiştir. II. Andronikos Paleologos (1282-1328)
kilisenin doğu yönüne istinat duvarları inşa ettirmiştir.

Ayasofya Bizans mimarlarının pek cüretkârane bindiğini söyler. Hücreler cihetindeki denge yeterli
cesaretle vücuda getirdikleri bir eserdir. Fransız bilim derecede sağlanmış ise de kemerlerin dayanıklılık Fatih Sultan Mehmet 1453’te kiliseyi
adamı Auguste Choisy , Ayasofya’nın bir kubbeli derecesi sınırlıdır ve kendi taraflarına doğru
13
salondan ibaret olduğunu ve büyük kubbesinin meydana gelecek bir tazyik şiddetine dayanmaları camiye çevirdiğinde ilk minareyi de
bir cihetinin hücrelere diğer cihetinin kemerlere mümkün değildir. Auguste Choisy’nin bu sözleri yaptırmıştır.
Ayasofya’nın dayanıklığında bir eksiklik olduğunu Sultan II. Bayezid saray kapısı tarafında ikinci minareyi
göstermektedir. Bu eksiklik binanın inşa tarzındaki ekletmiş, Sultan II. Selim de son iki minareyi vücuda
13 Antik çağlarda binaların nasıl inşa edildiğini araştıran Fransız mühendis ve mimarlık tarihçisi. cüretli yaklaşımdan kaynaklanmaktadır. getirmiştir. Sultan Abdülmecid döneminde Mimar
https://tr.wikipedia.org/wiki/Auguste_Choisy
Sultanın mimarları abidenin çevre duvarlarında Fossati’ye yaptırılan önemli tamiratta kubbe dört
hissedilecek derecede eğiklik tespit edince güney- ağır istinat kemerinden (payandalardan) kurtarılmış,
doğu yönüne iki istinat duvarı daha inşa eylemişlerdir. eğilmiş sütunlar düzeltilmiştir.

434 435