Page 125 - AYASOFYA

A Y ASOFY A ’NIN MİMARİ BEZEMELERİ MUHTEŞEM A Y ASOFY A ’NIN MİMARİ Ö ZELLİKLERİ

Bir daha gözden geçirildiğinde ikonografik açıdan bulunması da başka bir gariplik ama eninde sonunda 19. yüzyıl ortasında Fossati dönemi Aleksandrosa’a geri dönecek olursak tahtına ortak
çiftin dindarlığını, tevazuunu yansıtmayacak bazı Alexios babasının tahtına ortak olmaktan daha öte olduğu ağabeyi İmparator VI. Leo’nun bir portresinin
farklar da seziliyor. Zoe mozaiğinden bu panele değin bir makama hiç ulaşmadı. Hepsini bir araya toplamak çalışmalarında belgelenmiş de bu çevrede bulunmuş olabileceğine dair bir
geçen yüz yıl içerisinde hükümdar figürleri büyümüş, 20 figürlerin orantısını insan ölçeğinden daha küçük ama Thomas Whittemore düşünce de dikkate alındığında tuhaf konumu biraz
22
Meryem’le neredeyse aynı yüksekliğe çıkmış. Hatta hale getireceği için tercih edilmemiş olabilir. daha anlam kazanıyor. İkincil bir noktaya yerleştirilmiş
baş ve yüz boyutları Meryem’i aşmış. Oysa Zoe 1930’larda yürüttüğü çalışmalarda kompozisyonun Aleksandros’un tek başına tahtta
mozaiğinde ortadaki kutsal figürün kutsallığı belirli Yukarıda İmparator Alexandros’a ve mozaiğine bulunduğu 912-913 yıllarına ait olması düşük bir
bir boyut hiyerarşisi içinde de gösterilmişti. Galiba kısaca değinmiştik. Artık üst katta doğrudan gözlem bulamadığı bu figürün yapıdaki olasılık; dolayısıyla muhtemelen daha önceki bir
aşırı tevazu da aslında buraya kadarmış. yapmak mümkün. Kuzey galeride yer alan bu mozaik birçok diğer mozaiğin tahrip tarihe ait. Tek İmparator olduğu dönemde kendisi için
tek başına değerlendirildiğinde, özellikle konumunu yaptırsa daha dikkat çeken bir noktaya yaptırırdı diye
Bu mozaikte ana panoda İmparator eşiyle birlikte ve anlamlandırmak kolay değil: Dar bir tonozun ana olmasına yol açan 10 Temmuz düşünülebilir.
yanlarında (köşeye sıkışmış şekilde, ana planın dışında) payede sonlandığı noktada oluşan izbe mekânda,
en büyük oğulları Alexios bulunuyor. Alexios’un yerden neredeyse 6m yükseklikte. 1894 büyük İstanbul depreminde
90 derece açı yapar şekilde farklı bir düzlemde
yok olduğu kanısına bile varmış.
21

Kuşkusuz bu depremin yok edici etkilerinin tam
olarak anlaşılabilmesi için yapıdaki muhtemel mozaik
yüzeylerin üzerlerindeki tüm sıvaların sökülmesi
gerekir ki buna da değip değmeyeceği çok şüpheli.
Bir yandan hâlâ yok oldu sanılan kayıp mozaiklerin
ortaya çıkabilmiş olması ve dökülen veya inceleme
için açılan bazı sıva parçalarının altından mozaik
yüzeylerin çıkabilmesi ümit veriyor. Diğer yandan
da Salzenberg çizimlerinde sonsuz denebilecek
miktarda görülen, sadece geometrik motiflerden
ibaret yeni yüzeyler bulmak için zahmet, masraf ve
enerjiye değip değmeyeceği de tartışmalı. Özellikle
de Ayasofya’nın kendisi bu denli kıymetliyken ve
yapılacak her zaman çok şey varken.

Alexandros mozaik panelinden detay Alexandros mozaik panelinden detay

126 127